Op vakantie in de klimaatspagaat

Sanne Demir is strateeg bij De Combinatie van Factoren.

Ze noemen het wel de klimaatspagaat: je zorgen maken om het klimaat, maar moeite hebben om je daadwerkelijk duurzaam te gedragen. Ik weet er alles van. En dan bedoel ik niet eens mijn kennis over gedrag, maar mijn vooral mijn persoonlijke ervaring.

Als er iemand in de spagaat zit, ben ik het. Tijdens een discussie over de houdbaarheid van de groei-economie vertel ik beretrots over onze aangescherpte Beyond Growth-strategie , terwijl ik aan mijn havercappuccino sip. Mijn discussiepartner en ik zijn het erover eens dat het anders moet, en we zelf aan het roer staan om die verandering op te eisen. Maar dan voegt een derde persoon zich bij het gesprek en val ik door de mand. “Ga jij eigenlijk nog op vakantie?” …

Ja, en ik ga vliegen. Voor de tweede keer dit jaar zelfs. Ik kan het niet rijmen, en toch ook niet laten. En daarmee voeg ik me bij een hele grote groep mensen, die in hetzelfde cognitief dissonante sfeertje zit.

Mijn collega Martijn Nilessen schreef onlangs een column over ons gedrag op het vliegveld. Met als conclusie: we zijn niet zo veel veranderd als we hadden gedacht. That had me thinking. Waarom gaan we massaal weer vliegen, terwijl we de gevolgen kennen? Waar is ons moraal? Of specifieker: Sanne, waar is jouw moraal? Want ik ben m’n eigen casus.

Natuurlijk reizen we nog steeds om dezelfde redenen als altijd: een break van het dagelijks leven. Oeroude ontsnappings- en ontdekkingsdrang zit zo diep in ons geworteld, dat relatief nieuwe ideeën over duurzaamheid en verantwoordelijkheid daar niet zo makkelijk tegen opboksen. Zeker niet als het zo makkelijk recht te lullen is. Vliegmaatschappijen doen bijvoorbeeld maar al te graag alsof je je CO2-uitstoot kunt compenseren door een boom te laten planten. Onzin natuurlijk, maar het helpt toch een beetje om dat knagende schuldgevoel in te dammen. Voeg daar nog een paar halfbakken argumenten aan toe – weet je nog, die havercappu’s? – en je houdt het weer even vol.

Het wordt ons heel erg makkelijk gemaakt om ons gedrag goed te praten, want zolang wij niet massaal op de barricades staan voor verandering, hoeven de grote partijen – lees: overheid en big corporates – ook niet radicaal te veranderen. Wel zo comfortabel.

Wij wijzen naar hen, zij wijzen naar ons. Zo houden we met naïeve oogkleppen ons huidige gedrag in stand, terwijl we allemaal weten dat het uitstel van executie is. Dat we onszelf daarmee in de vingers snijden is ook niet eens een twijfel. Maar toch. We zijn nou eenmaal geneigd short term gain te prioriteren boven long term loss.

Ik ben op het punt dat ik anders zou willen, maar niet altijd anders doé. En me daar vervolgens pijnlijk bewust van ben. Niet bepaald best of both worlds. Daarom heb ik geen moeite om te zeggen: I need some help. Het wordt tijd dat we focussen op het faciliteren van duurzaam gedrag. Hoe makkelijker en aantrekkelijker alternatieve opties worden, hoe kleiner de discrepantie en dus hoe groter de kans dat goed gedrag wint van vastgeroeste gewoonten en behoeften.

Zo klinkt het wel heel erg simpel en dat is het natuurlijk niet. Dit soort initiatieven kost tijd en geld, en vraagt bovendien om pijnlijke beslissingen van hogerhand waar onze overheid geen held in is. En ook wij zelf komen er niet zo makkelijk vanaf. Er zullen ook elementen zijn die we daadwerkelijk (grotendeels) moeten opgeven.

Misschien wel dat vliegen…

Ik geloof in een holistische aanpak. Bewustzijn over gevolgen van ons gedrag moet omhoog. Nieuwe alternatieven moeten gefaciliteerd worden. Regelgeving aangescherpt. Fair pricing ingevoerd. Het is geen keuzemenu, het is all of the above.

Mijn volgende vakantie zou ik graag met de trein gaan. Die opties worden steeds beter, maar het verschil met het gemak van vliegen is nog groot. Dus ben ik nu al aan het twijfelen. De bestemming die ik voor ogen heb kost me zo’n twee uurtjes met het vliegtuig en dertig uur met de trein. Drie keer overstappen. Vanuit het huidige normaal een bijna belachelijke overweging. Maar is het echt zo normaal om voor een spotgoedkope kerosinebelastingvrije ticketprijs tonnen CO2 de lucht in te pompen? Dat geloof ik ook niet meer. Op dit moment voelt het allebei nog niet goed. Maar ik heb nog een paar maanden om mezelf te overtuigen.

Eerst stap ik nog een keer het vliegtuig in…

Deze column verscheen ook op Marketing Report.